ARGOMENTI
Argumenta:
De humanis litteris in Italia restitutis: Petrarca; Leonardus Bruni, Laurentius Valla, Cristophorus Landinus; Poggius Bracciolini; Leo Baptista Alberti; Aeneas Silvius Piccolomini; Iohannes Pontanus; Marsilius Ficinus; Angelus Politianus; Picus Mirandulanus. Quidam bonarum litterarum cultores in regionibus transalpinis et in Britannia: Erasmus Roterodamus, Thomas Morus, Philippus Melanchton; Marcus Antonius Muretus; Iohannes Ludovicus Vives. Novissimi humanarum litterarum antistites: Iohannes Amos Comenius; Iohannes Baptista Vico; David Ruhnkenius; Ludovicus Holbergius. Praecipua argumenta quae bonarum litterarum studiosi tractanda suscepere; quam difficile sit totum hunc litterarum restituendarum motum ad unam eandemque definitionem redigere. De fontibus inquirendis; de pugna adversus auctoritates. Ab Italiae gloria redintegranda ad rem publicam litterarum instituendam; de bello adversus sic dictos modistas et degeneratam scholarum philosophiam; de usu et doctrina; de doctrinarum orbe; de iuvenibus ad humanitatem informandis; de controversia super rerum novitate et scriptorum imitatione; de ratione et oratione; de hominis dignitate; quantum necesse sit ceteros homines omni modo iuvare; de “humanismo civili”, quem vocant; de ‘utopiis’ et de ceterorum moribus persuasionibusque tolerandis; de molesta ac praepostera grammaticorum diligentia, quae quasi ridiculus est verae humanitatis gryllus; de morbo Ciceroniano eiusque detractoribus defensoribusque.
Argomenti:
L’umanesimo italiano; Petrarca; Leonardo Bruni, Lorenzo Valla, Cristoforo Landino; Poggio Bracciolini; Leon Battista Alberti; Enea Silvio Piccolomini; Giovanni Pontano; Marsilio Ficino; Angelo Poliziano; Pico della Mirandola. Alcune grandi figure dell’umanesimo d’oltralpe: Erasmo da Rotterdàm, Tommaso Moro, Filippo Melantone; Marco Antonio Mureto; Giovanni Ludovico Vives; gli epigoni: Giovanni Amos Comenio; Giovan Battista Vico; Davide Ruhnken; Ludovico Holberg. I temi dell’umanesimo e la difficoltà di ricondurre il movimento a una definizione unitaria; ricerca delle fonti; lotta alle auctoritates; dalla gloria Italiae alla res publica litteraria; la battaglia contro la scolastica e i modisti; usus e doctrina; il doctrinarum orbis; l’educazione dei giovani; la polemica sulla novitas e il dibattito sull’imitazione; ratio e oratio; la dignitas hominis; la necessità di iuvare ceteros homines e il cosiddetto “umanesimo civile”; ‘utopie’ e tolleranza; il pedantismo caricatura dell’umanesimo: la polemica sul ciceronianismo.
TESTI
Prosatori latini del Quattrocento, a cura di E. Garin, [La letteratura italiana: storia e testi, vol. 13] (Ricciardi, Mediolani-Neapoli 1952); Garin, E., L'Umanesimo italiano (filosofia e vita civile nel Rinascimento) (Laterza, Romae-Bariis 1952); Id. L'educazione in Europa (1400-1600) (Laterza, Bariis 1957); Rossi V., Il Quattrocento in: Storia letteraria d’Italia, ed. A. Balduino (Piccinin-Vallardi, Paduae 1988); Rizzo S., Studi sul latino umanistico, (Edizioni di storia e letteratura, Romae 2003). Commentarii a professore exarati.